1 października 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych opublikował interpretację (znak: DI/100000/43/838/2024), dotyczącą skutków utraty statusu ucznia lub studenta dla obowiązku opłacania składek ZUS z tytułu umowy zlecenia – w szczególności, gdy zmiana statusu następuje w trakcie miesiąca kalendarzowego.

Umowa zlecenia a obowiązki wobec ZUS

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Istnieje jednak istotny wyjątek: z obowiązku tego wyłączeni są zleceniobiorcy, którzy są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26. roku życia.

Kiedy kończy się „preferencja składkowa”?

Jeśli status ucznia lub studenta wygasa z końcem miesiąca, sytuacja jest klarowna – od pierwszego dnia kolejnego miesiąca zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Problem pojawia się jednak w sytuacjach, gdy:

• status ucznia/studenta kończy się w trakcie miesiąca,

• wynagrodzenie za pracę wykonaną jako uczeń/student jest wypłacane w kolejnym miesiącu, w którym dana osoba nie posiada już tego statusu.

Przedsiębiorca, który zwrócił się do ZUS z wnioskiem o interpretację, opisał dwa typowe przypadki:

• zleceniobiorca był uczniem w sierpniu, ale wynagrodzenie otrzymał we wrześniu, już po zakończeniu nauki,

• zleceniobiorca utracił status studenta w połowie miesiąca, np. z dniem obrony pracy dyplomowej.

Stanowisko ZUS – liczy się okres, za jaki przysługuje wynagrodzenie

ZUS wskazał jednoznacznie, że kluczowe znaczenie ma okres, w którym dana osoba wykonywała pracę z tytułu umowy zlecenia i posiadała status ucznia lub studenta.

Składki na ubezpieczenia społeczne nie są należne za okres, w którym zleceniobiorca miał status ucznia lub studenta – niezależnie od tego, kiedy nastąpiła wypłata wynagrodzenia.

Zatem:

• data wypłaty wynagrodzenia nie ma znaczenia,

• istotny jest okres, którego wynagrodzenie dotyczy.

Przykład zastosowania – obowiązek proporcjonalny

ZUS wyjaśnił, że jeśli zleceniobiorca:

• utracił status ucznia lub studenta w trakcie miesiąca, lub

• osiągnął wiek 26 lat w trakcie miesiąca,

to składki należy opłacać proporcjonalnie, tj. tylko za okres, w którym nie spełniał już warunków zwalniających z obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Podsumowanie

W przypadku zakończenia nauki lub przekroczenia 26. roku życia w trakcie miesiąca, przedsiębiorca powinien:

• ustalić dokładną datę utraty statusu ucznia/studenta lub ukończenia 26 lat,

• określić, za jaki okres przysługuje wynagrodzenie z tytułu zlecenia,

• obliczyć podstawę składek ZUS proporcjonalnie – wyłącznie za okres, w którym osoba nie była już uprawniona do zwolnienia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r., poz. 350), art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 4.