Rozłożenie na raty zaległości podatkowej stanowi jedną z dostępnych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Konstrukcja tych ulg ma na celu wsparcie osób w trudnej sytuacji finansowej, które nie są w stanie uregulować zobowiązań jednorazowo, ze względu na wysokie obciążenia podatkowe. Decyzje o przyznaniu ulg mają jednak charakter uznaniowy, co oznacza, że organ podatkowy, po dokładnym zbadaniu przesłanek, samodzielnie decyduje, czy podatnik spełnia warunki do skorzystania z ulgi. Jak pokazuje orzecznictwo oraz interpretacje organów, decyzje te w dużej mierze zależą od sytuacji samego podatnika.

Przesłanki udzielenia ulg w spłacie zobowiązań podatkowych

Udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych uzależnione jest od zaistnienia dwóch głównych przesłanek: ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Przepisy nie definiują jednak precyzyjnie, co dokładnie oznaczają te pojęcia. Przykładowo, trudną sytuację materialną podatnika, wynikającą z okoliczności niezależnych od niego, można uznać za ważny interes podatnika. Natomiast w przypadku interesu publicznego, ulga może zostać udzielona, jeżeli jej brak prowadziłby do upadłości przedsiębiorstwa, którego utrzymanie na rynku mogłoby w przyszłości generować nowe miejsca pracy i wpływy podatkowe.

Pomimo ogólnych przesłanek, ocena sytuacji pozostaje w gestii organu, który analizuje wniosek o ulgę.

Obowiązki dowodowe po stronie podatnika

Naczelny Sąd Administracyjny w jednym z ostatnich orzeczeń wyraźnie podkreślił, że to podatnik ubiegający się o ulgę musi dostarczyć dowody na poparcie swojej trudnej sytuacji. Samo powołanie się na problemy finansowe nie jest wystarczające. W jednej ze spraw podatnik, który w 2019 roku złożył wniosek o rozłożenie na raty zaległości podatkowych, wskazał, że w wyniku osadzenia w zakładzie karnym i braku pracy nie mógł uregulować swoich zobowiązań. Dodatkowo urodziła mu się córka, która cierpiała na rzadką chorobę, co zwiększyło jego obowiązki alimentacyjne. Organ podatkowy odmówił jednak przyznania ulgi, uznając, że podatnik nie wykazał, iż jego sytuacja spełnia przesłanki ważnego interesu podatnika, ani nie przedstawił dowodów na możliwość przyszłej spłaty zobowiązań.

Uznaniowy charakter ulg

Sądy administracyjne wielokrotnie podkreślały, że decyzje dotyczące ulg w spłacie zobowiązań mają charakter uznaniowy. Nawet jeśli podatnik spełnia przesłanki wynikające z art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej, organ podatkowy nie ma obowiązku przyznania ulgi. Decyzja ta zależy od oceny, czy wniosek podatnika jest zasadny. Kontrola sądów w takich przypadkach ogranicza się do sprawdzenia, czy organ zebrał wystarczający materiał dowodowy i czy prawidłowo ocenił sytuację podatnika. Sądy nie ingerują w meritum decyzji organu.

Obowiązki podatnika

Podatnik ubiegający się o rozłożenie na raty zaległości podatkowej lub inne ulgi powinien starannie przygotować swoje stanowisko oraz dostarczyć dokumenty potwierdzające istnienie niezależnych od niego okoliczności, które uniemożliwiły terminową spłatę zobowiązań. Mimo dostarczenia odpowiedniej dokumentacji, podatnik musi pamiętać, że organ podatkowy nie jest zobowiązany do przyznania ulgi. Decyzja o jej udzieleniu należy wyłącznie do uznania organu.

Podstawa prawna:

• art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2383).